بازرگانی که می‌خواهد ریسک‌های خود را پایین آورده و از ضرر و زیان‌های احتمالی در معاملات بین‌المللی جلوگیری کند، باید سعی در رعایت یک‌سری خطوط قرمز به شرح زیر بنماید:

• بدون شناخت کافی از طرف خارجی هیچ‌گونه پرداختی انجام ندهد.
• تجارت خود را مستندسازی کند (DOCUMENTATION)، یعنی اولا هیچ معامله‌ای را بدون تنظیم قرارداد انجام ندهد، تا بدین ترتیب در اجرای قرارداد، حداقل اشکال وجود داشته باشد.
• کلیه مراودات با طرف خارجی مکتوب و از طریق ایمیل صورت گیرد؛ منوط بر اینکه نکات ایمنی و کلیدی قبلا مابین طرفین، تعریف شده باشد.
• اقامتگاه قانونی طرفین مشخص شده باشد.
• شرایط پرداخت وجه قرارداد به روشنی مشخص شده باشد و نحوه جبران خسارت وارده ناشی از تاخیر یا تعلل در اجرای قرارداد تعریف شده باشد.

قانون حاکم بر قرارداد (Applicable Law) و نحوه حل و فصل اختلافات و شرط داوری (Settlement of Disputes – Arbitration Clause) در قرارداد، تصریح شود.

در وحله اول، بهترین و کم‌هزینه‌ترین گزینه مرکز داوری اتاق ایران پیشنهاد می‌شود ولی اگر طرف تجاری شما آن‌را قبول نکرد، دبی، مالزی و سنگاپور نیز مناسب است.

حکم صادره در محاکم دادگستری کشور می‌تواند در کشورهایی که با ما موافقت‌نامه قضایی و حقوقی دارند به اجرا گذاشته شود و بالعکس احکام صادره توسط کشورهای طرف قرارداد در ایران به اجرا گذاشته شود.در حال حاضر با بعضی کشورها از جمله ترکیه و امارات، این موافقت‌نامه وجود دارد. 

• شناخت فروشنده – شفافیت اطلاعات فروشنده (نام شرکت – آدرس – تاریخ تأسیس – سرمایهturnover مالی سالیانه – مبلغ سود و زیان)
• درخواست از یک بازرس جهت اعتبارسنجی فروشنده (Audit Report)
• درخواست از بانک جهت کسب اطلاعات فروشنده

اصولاً باید به رسمیت شناخته شود، ولی در دادگاه‌های ایران باز هم قضات به شیوه‌های سنتی قرارداد رجوع و به شهود استناد می‌کنند. توصیه می‌شود در شرایط حال قرارداد کاغذی باشد.

روش‌های گوناگونی برای اطمینان از وجود یا عدم وجود کالای مندرج در اسناد حمل وجود دارد. از جمله:

کسب اطلاع از دفتر خدمات دریایی اتاق بازرگانی بین‌المللی” IMB”

اخذ اطلاعات بانکی از طریق بانک کارگزار در کشور فروشنده

استتفاده از خدمات شرکت‌های بازرسی کالا

تماس با نماینده شرکت حمل و نقل و اطمینان از تحویل یا عدم تحویل کالا

در صورت حمل دریایی و ارائه بارنامه دریایی، کنترل نام کشتی مندرج در بارنامه با لویدز لیست

 ضمنا یادآوری می‌نماید که بر اساس مواد ۱۴ و ۳۴ مقررات UCP ۶۰۰ بانکها فقط صورت ظاهر اسناد را کنترل می‌کنند و هیچگونه تعهد و مسئولیتی نسبت به اصالت و جعل یا درستی آن ندارند.علاوه بر آن، بانک‌ها نمونه امضای فروشنده، شرکت بازرسی، بیمه و یا حمل و نقل را ندارند ولی در تمام دنیا کارگزارانی وجود دارد که می‌شود از طریق مکاتبه با آنها اطلاعات مورد نیاز را بدست آورد.

 بلی، مجموعه Fidic (فیدیک)این کار را میکند و حرف اول را در قراردادهای پیمانکاری میزند.در ایران هم نماینده دارند و بعضی از نمونه قراردادهای فیدیک به فارسی هم ترجمه شده است. 

بله، در مورد ارزهای پایدار مانند دلار به ین و یا بالعکس و یا پوند به یورو و یا بالعکس پوشش‌های بیمه‌ای خاص وجود دارد و برخی از موسسات مالی این کار را انجام می‌دهند. اصطلاحاٌ به این عملیات Hedging گفته می‌شود. یعنی بیمه نوسانات نرخ ارز برای مدت معین و دامنه مشخص، ولی دراین رابطه با ریال ایران این کار متداول و در شرایط کنونی انجام شدنی نیست.

بطور کلی انتخاب روش پرداخت، بیانگر رابطه و میزان اعتماد بین خریدار و فروشنده است.

در کل می توان ۴ روش پرداخت را در تجارت خارجی نام برد.

الف –  روش حساب باز  یا Open Account Trade

مکانیزم اجرایی حساب باز بستگی به اعتماد فروشنده به خریدار دارد. در این روش فروشنده بدون دریافت وجه، کالا را ارسال و اسناد حمل و تجاری شامل بارنامه (به حواله کرد خریدار)، را مستقیما برای خریدار پست می‌نماید و طبق توافقی که وجود دارد خریدار وجه را در موعد مقرر از طریق حواله به وسیله کارگزار (بانک – صراف) به فروشنده پرداخت می‌نماید.

ب-  روش وصولی Collection  

در این روش فروشنده اعتماد کمتری به خریدار دارد و می‌خواهد از یک واسطه استفاده کند. در روش وصولی، فروشنده  کالا را برای خریدار ارسال و اسناد را به انضمام یک نامه به بانک کارگزار تحویل داده و دستورات خود را در ارتباط با چگونگی دریافت وجه واگذاری اسناد و غیره را در آن  درج می‌نماید. بانک کارگزار نیز بر اساس دستورات فروشنده اسناد و نحوه واگذاری اسناد را طی نامه ای برای خریدار ارسال می‌نماید. نامه بانک ((Schedule حاوی دستورات فروشنده با توجه به مقررات بین‌المللی(URC) و مقررات ارزی و بانکی می‌باشد. بر اساس مقررات بین‌المللی(URC)، در این روش بانک‌ها مسوولیت بررسی و کنترل اسناد را ندارند و فقط مجری دستورات فروشنده هستند.

ج-  روش اعتبار اسنادی LC

اعتبار اسنادی در حقیقت تعهد پرداخت مشروط بانک به فروشنده (ذینفع L/C) است. زمانی که خریدار و فروشنده اعتماد کمی بهم دارند، تعهد پرداخت یک بانک در مکانیزم پرداخت این روش را کارآمد می‌کند. در این روش فروشنده با مطرح کردن گشایش اعتبار در واقع  ریسک عدم پرداخت وجه توسط خریدار را کاهش می‌دهد. در این روش خریدار فرم‌های ثبت سفارش و درخواست گشایش اعتبار را تکمیل و با توجه به مقررات داخلی کشور نسبت به اخذ مجوزهای لازم و تهیه مدارک مربوطه و ارائه آن‌ها  به بانک عامل، اقدام می‌نماید.

د-  روش پیش پرداخت  Advanced Payment

در این روش که متاسفانه بیشتر در واردات استفاده می‌شود، فروشنده درصورتی اقدام به حمل کالا می‌کند که خریدار ابتدا وجه را برای فروشنده حواله کند. این روش در واقع حاکی از بی‌اعتمادی مطلق فروشنده به خریدار و شرایط کشور خریدار است. در گذشته فقط برای محصولات خاصی از این روش استفاده می‌شد ولی اکنون متاسفانه به علت تحریم‌های گسترده این روش مورد استفاده عام قرار گرفته است که البته از ریسک بسیار بالایی برای خریدار و کشور برخوردار است.

• ضمانتنامه پیش پرداخت- Advance Payment Guarantee
• ضمانتنامه حسن انجام کار-(Performance Bond Guarantee (PBG
• ضمانتنامه شرکت در مزایده – Bid Bond Guarantee            
• ضمانتنامه شرکت در مناقصه – Tender Guarantee
• ضمانتنامه پرداخت ( اقساط وام )- Payment Guarantee
• صمانتنامه وجه الضمان-( Retention bond( Guarantee

تأمین مالی یا از راه سرمایه‌گذاری و یا از طریق دریافت وام صورت می‌گیرد .تأمین‌کننده مالی در شیوه سرمایه‌گذاری، در سود و زیان درگیر می‌شود ولی در تأمین مالی از محل وام‌های بانک‌های غیراسلامی، قرض‌دهنده در زیان با شما شریک نیست و طبق قرارداد، سود خود را دریافت می‌کند. هر چند تأمین مالی از طریق منابع اسلامی تابع عقود مشارکتی است که مشکلاتی هم دارد.

طبق مقررات UCP۶۰۰، بانک‌ها مسوولیتی در ارتباط با قرارداد خریدار و فروشنده ندارند، ولی آنگاه که بانک بر اساس مقررات بانکداری اسلامی یا بانکداری عادی، نسبت به تامین منابع مالی اقدام می‌کند و در واقع، در ریسک مالی/معاملاتی با خریدار شریک می‌شود، در این صورت، منافع بانک، ایجاب می‌کند که از مفاد قرارداد، آگاه و چنانچه کوتاهی از طرف خریدار، صورت گرفته باشد، از ضرر و زیان بانک، جلوگیری شود.

وجود قرارداد برای مدیریت اعتباری و ریسک بانک چه به عنوان وام دهنده (Financier) و چه به عنوان سرمایه‌گذار (Investor )، با درجات اهمیت ریسک‌پذیری متفاوت، ضروری است.

هنوز زود است که بتوانیم به این نتیجه برسیم؛ عادی شدن کامل شرایط بستگی به روابط سیاسی کشور با آمریکا دارد. 

به یکی از روش‌های زیر عمل می‌شود:

الف- قید می‌گردد to the order – که در این صورت محل آن خالی گذاشته می‌شود تا فروشنده مالکیت کالا را به نام هر که بخواهد، در بارنامه منتقل کند.

ب- بارنامه مستقیماً به نام خریدار به عنوان گیرنده اصلی صادر می‌شود که اصطلاحاً از آن به عنوان Direct BL نام می‌برند.

1- حداکثر مدت جهت اعطای تسهیلات ریفاینانس تا یکسال و برای فاینانس بیش از یکسال می‌باشد.

2- باز پرداخت تسهیلات به بانکهای خارجی در ریفاینانس توسط بانکهای تجاری و در فاینانس توسط بانک مرکزی تضمین شده است.

3- از تسهیلات فاینانس برای خرید و احداث پروژه‌های سرمایه‌ای و تجهیزات، ماشین‌آلات خطوط تولیدی و خدمات اعم از نصب و راه اندازی، آموزش و دانش فنی استفاده می‌گردد در حالیکه از تسهیلات ریفاینانس برای ورود کالاهای خاصی است که بانک تعیین می‌کند استفاده می‌شود.

4- استفاده کنندگان از تسهیلات فاینانس شامل اشخاص حقیقی، اشخاص حقوقی،  وزارتخانه‌ها، سازمانها و شرکتهای دولتی می‌باشند اما در تسهیلات ریفاینانس علاوه بر اشخاص حقیقی و حقوقی، شرکتها و سازمانهای وابسته به دولت، چنانچه از منابع بودجه عمومی کشور به طور کلی و یا برای ثبت سفارش خاصی استفاده نمی نمایند مشمول استفاده از این تسهیلات خواهند بود.

 حداکثر مدت جهت اعطای تسهیلات ریفاینانس تا یک سال و برای فاینانس بیش از یکسال است و نیز بازپرداخت تسهیلات به بانک‌های خارجی در ریفاینانس توسط بانک‌های تجاری و در فاینانس توسط بانک مرکزی تضمین شده است. همچنین از تسهیلات فاینانس برای خرید و احداث پروژه‌های سرمایه‌ای و تجهیزات، ماشین‌آلات خطوط تولیدی و خدمات اعم از نصب و راه‌اندازی، آموزش و دانش فنی استفاده می‌شود در حالی که از تسهیلات ریفاینانس برای ورود کالاهای خاصی است که بانک تعیین می‌کند استفاده می‌شود.

در روش فاینانس تنها بحث تامین مالی و دریافت پول به صورت وام مطرح است، در حالی که در روش یوزانس بحث کالا، خدمات و یا دانش فنی نیز وارد شده و در واقع این فناوری‌ها از کشور یا موسسه خارجی خریداری می‌شود که با توجه به نرخ بهره و تنظیم نرخ محصول توسط وام‌دهنده این روش بسیار پرهزینه است.